KİLİT ÜLKE AZERBAYCAN
Ataalp PINARER
Azerbaycan Türkiye ve Batı Asya’da tırmanan jeopolitik mücadelede kilit ülke haline gelmiştir.
Bunun üç ana nedeni bulunmaktadır.
1. Azerbaycan’ın petrol ve doğalgaz zenginliği,
2. Enerji ulaştırmasında transit ülkesi olması,
3. Doğu-Batı ve Kuzey-Güney eksenlerinde ulaştırma ve transit geçişlerin merkezinde yer alması.
Türkiye için; Hazar ötesindeki Türk dünyasının ve daha geniş anlamda Avrasya’nın kapısı Türk-Oğuz soylu, Azerbaycan’dır.
Sanayisi ve ekonomisi hızla gelişen ve büyüyen Türkiye; bu büyüme ile birlikte, artan enerji ihtiyacını güvenli, ekonomik ve kesintisiz bir şekilde karşılamak istemektedir. Bunun en güvenli, yakın ve ekonomik yolu dost ve kardeş Azerbaycan’ın kaynaklarının ve Azerbaycan üzerinden geçen enerji hatlarının kullanılmasıdır.
Türkiye’nin enerji ve lojistik ulaştırmasında ana bir hat ve ulaştırma terminali olma hedefi, öncelikte Azerbaycan’ın aynı konudaki alt yapı gelişimine ve başarısına bağlıdır.
Azerbaycan’ın istikrar, refah ve bağımsızlığı hem Türkiye hem de Batı Asya’daki istikrar ve güvenlik için yaşamsal önemdedir.
TÜRKİYE İÇİN BÜYÜYEN ENERJİ İHTİYACINI GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE KARŞILAMA VE ENERJİDE KAYNAK ÇEŞİTLENDİRME YAŞAMSAL ÖNEMDEDİR
Petrolde ithalata bağımlılık oranı %93,6 olan Türkiye’nin, doğal gazda ithalata bağımlılık oranı %99,2’dir.
Türkiye’nin sürdürülebilir ekonomik gelişme, transit ve terminal ülke olarak ilave kaynak yaratma ve stratejik olarak güçlü bir konum kazanma hedefleri doğrultusunda; Azerbaycan’ın başta petrol üretimi olmak üzere enerji kaynakları ihracatının ve enerji arz güvenliğinin önemi aşağıdaki veriler ışığında açıkça görülmektedir.
2016 yılında, Türkiye’nin ithal ettiği petrolün % 86’sı yedi ülkeden gelmiştir. Irak, %22’lik payla ilk sırada yer alırken, Rusya %19 ile ikinci, İran %18 ile üçüncü sırada yer almıştır. Irak, Rusya ve İran ile birlikte Hindistan, Suudi Arabistan ve İsrail’in yanı sıra, 2016’da Kuveyt % 6’lık bir oranla Türkiye’nin petrol ithal ettiği ülkelere katılmıştır.
Türkiye’nin ithal ettiği petrolün kaynak ülkelere göre dağılımı (Kaynak EPDK)
Doğal gaz tüketiminde dışa bağımlılık oranı, petroldekinden de yüksektir. Türkiye’de, 2015 yılında 48,8 milyar m3 doğal gaz tüketilmiş ve bu rakamın % 99,2’si ithalat yoluyla karşılanmıştır. 2016 yılı Türkiye doğal gaz ithalatının ülkelere göre dağılımında Rusya %53’lük oran ile birinci sıradadır. Bu ülkeyi İran (% 17), Azerbaycan (% 14) ve Cezayir (% 9) takip etmektedir.
2016 yılında Türkiye’nin ithal ettiği doğal gazın kaynak ülkelere göre dağılımı (Kaynak EPDK)
Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığı, halen %76 seviyesindedir. Dışa bağımlılık oranı, özellikle 1990’ların başından itibaren doğal gaz tüketimindeki yükselişe paralel olarak önemli bir artış göstermiş ve 2000’li yılların başından itibaren %70’ler civarında seyretmeye başlamıştır.
1990-2015 Türkiye enerji talebinin dışa bağımlılık oranı (Kaynak ETKB, EİGM)
TÜRKİYE'NİN YILLIK HİDROKARBONA DAYALI ENERJİ TÜKETİMİ
2006-2015 yılları arasında Türkiye’nin birincil enerji tüketimi genelde sürekli yükselirken, petrol ve doğal gazın birincil enerji tüketimi içindeki payı %60’lar civarında seyretmiştir.
2006-2015 yılları arasında Türkiye’nin birincil enerji, petrol ve doğalgaz tüketimi (Kaynak BP)
Türkiye’nin yıllık petrol tüketimi yaklaşık 305 Milyon varildir. 2015 yılında, Türkiye’de 835 bin v/g ham petrol tüketilmiş; 503 bin v/g düzeyinde ham petrol ithalatı, 242 bin v/g düzeyinde ise işlenmiş ürün ithalatı gerçekleştirilmiştir.
Türkiye’nin en son yıllık doğalgaz tüketimi ise yaklaşık 52 Milyar m3’tür. Bu oranın % 99'dan fazlası ithalat yoluyla karşılanmaktadır.
Türkiye’nin yıllık doğalgaz tüketimi (Kaynak enerjiatlasi.com)
AZERBAYCAN’IN HİDROKARBON REZERVLERİ
Azerbaycan’ın petrol rezervleri Ortadoğu ile karşılaştırıldığında düşük düzeydedir. Ancak bu düzey rezerv bile Türkiye için kritik önemdedir. Ortadoğu’daki kanıtlanmış rezervler 742,7 milyar varil olup, dünya toplamının % 61,5’ine tekabül etmektedir.
British Petrol (BP) tarafından yayınlanan Review of World Economy isimli kaynağa göre ülkenin 7 milyar varillik kanıtlanmış petrol rezervi bulunmaktadır. Söz konusu rakam, dünya rezervlerinin 0,6’sına tekabül etmektedir. Ülkenin rezerv/üretim oranı ise 29,3’tür. Azerbaycan Cumhuriyeti Devleti Petrol Şirketi (SOCAR) verilerine göre ise ülkenin kanıtlanmış petrol rezervleri 17,5 milyar varildir. Her halükarda bu rezerv Türkiye’nin yaklaşık 15-20 yıllık petrol tüketimini karşılayacak düzeydedir.
Azerbaycan’ın asıl büyük enerji rezervi doğalgazdır. Avrupalı uzmanların verdiği bilgilere göre, Azerbaycan’ın karada ve denizde sahip olduğu doğalgaz rezervleri, 2011 yılında bulunan rezerv alanları istisna olmakla, kesin olarak 1,3-3 trilyon metreküp; Azerbaycan resmî kaynaklarına göre ise 2,55 (kesin) ve 5 ile 7 arası (muhtemel) trilyon metreküp olarak ifade edilmektedir. Bu rezerv Türkiye’nin yüz yıllık ihtiyacını karşılayacak büyüklüktedir. Azerbaycan birkaç sene içinde yıllık doğalgaz üretimini, Türkiye’nin yıllık ihtiyacı olan 40 ile 50 milyar metreküp arasında bir rakama ulaştırabilecektir.
AZERBAYCAN’IN İHRACAT KAPASİTESİ
Azerbaycan dış ticaret politikasında belirleyici unsur enerjidir. Petrol ve doğalgaz Azerbaycan’ın ihracatında yüzde 90’lık bir paya sahiptir. Azerbaycan’ın 2016 yılı toplam ihracatı 12,6 milyar dolar olup; bu değer 11,35 milyar dolarlık petrol ve doğalgaz ihracatı anlamına gelmektedir. Önümüzdeki 15 yıl için Azerbaycan’ın 50 milyar dolar petrol geliri elde etmesi beklenmektedir.
Azerbaycan’ın Türkiye’ye ihracatı 2016 yılı rakamlarıyla 278 milyon dolardır. Türkiye Azerbaycan’ın ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında 13 üncü sırada gelmektedir.
ULAŞTIRMA JEOPOLİTİĞİ
Enerji kaynaklarını emniyetli ve ekonomik yollarla taşıma; enerji transit ülkesi olarak ve demiryolu ulaştırması açısından ticari transit ülke olarak ilave ekonomik ve stratejik avantajlar elde etme ve ihraç ürünlerini tüketim pazarlarına güvenli, ekonomik ve süratli bir şekilde ulaştırma Türkiye ve Azerbaycan’ın ortak hedefleridir.
Azerbaycan mevcut petrol üretimini 3 farklı boru hattı yoluyla ihraç etmektedir. Üretimin % 80’lik bölümü Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) yoluyla ihraç edilmektedir. Bu hattın güvenliği, Türkiye’nin enerji temini için stratejik önemdedir.
Ayrıca, Azerbaycan doğal gazının, Türkmen gazıyla birlikte batıya ulaştırılmasını sağlayacak gaz boru hattı TANAP ve Güney Gaz Koridoru’nun en kısa sürede tamamlanması artık acil bir ihtiyaç durumuna gelmiştir.
Azerbaycan Doğu-Batı ve Kuzey-Güney ulaştırma akslarının tam merkezinde yer almaktadır. İlave olarak, hem “Kuşak ve Yol Projesi”nde, orta ulaşım hattının Türkiye ve Avrupa’ya açılan kapısı; hem de Hindistan ve İran’ı Rusya ve/veya Gürcistan üzerinden Avrupa’ya bağlayacak olan, henüz proje aşamasındaki, Kuzey-Güney Ulaştırma Hattı'nın merkez ülkesi konumundadır.
Ulaştırma hatlarının en stratejik mevkileri üzerinde bulunan Azerbaycan ve Türkiye’nin yakın işbirliği, dünya ticari, ekonomik ve siyasi güç mücadelesinde ihtişamlı ortak geleceklerinin temelini oluşturmaktadır.
10163 Görüntülenme Sayısı