JEOPOLÝTÜRK

ÝRAN TÜRKÝYE STRATEJÝK YAKINLAÞMASININ NEDENLERÝ

24 Aðustos 2017 Perþembe      Tweet    

Dr. Nejat Tarakçý

Jeopolitikçi ve Stratejist

ntarakci@gmail.com

Giriþ

Yeni Ýran rejiminin kurulduðu 1979’dan bu yana ilk defa bir Ýran genelkurmay baþkanýnýn Türkiye’yi ziyareti bölge ve dünya kamuoyunda büyük ilgi gördü ve dikkat çekti. Son Katar Krizi ile Arap dünyasý içindeki siyasi bölünme, Suriye’de hala saðlanamayan istikrar ve doldurulamayan güç boþluðu Ýran’ý oldukça rahatsýz etmiþ görünüyor. Türkiye için de benzer yorumlar geçerlidir. ABD’nin Irak-Suriye- Ýran- Türkiye dörtgeni içine PKK/YPG aðýrlýklý bir Truva Atý monte etme stratejisi her gün daha çok belirginleþiyor. Bu stratejiye Ýsrail de destek veriyor.

Türkiye-Ýran’a Ortak Tehdit Nedir?

Suriye ve Irak’taki iç savaþ altý yýlý aþkýn süredir devam ediyor. Bu süreçte ABD ve PKK/YPG’nýn Türkiye ve Ýran’a ortak güvenlik tehdidi oluþturduðunu söylemek mümkün. Özellikle ABD’nin 15 Temmuz 2016 kalkýþmasýndaki yadsýnamayan rolü, Türkiye ABD iliþkilerini düþmanca bir tanýmlama içine sokmuþtur. Ýran’ýn da uzun yýllardýr bölgede ABD ve destekçileri ile dolaylý ve doðrudan mücadelesi devam ediyor. Ýran’ýn Irak ve Suriye üzerinden Lübnan’a uzanan nüfuz ekseni YPG/PKK’ya saðlanacak otonom veya özerk bir siyasi oluþumla engellenmeye çalýþýlýyor. Türkiye için de sýnýr boyunca oluþacak PKK/YPG oluþumlarý da ciddi ve hayati bir güvenlik tehdididir. Bu baðlamda Ýran ve Türkiye’nin öncelikle Suriye’nin yeni siyasi yapýlanmasýndaki Kürt faktörünü ortadan kaldýrmada iþ birliði yapmasý kaçýnýlmaz bir hale gelmiþtir. Ýran Genelkurmay Baþkanýnýn bu ziyaretini bu çerçevede deðerlendirmek uygun olacaktýr.

Barzani Referandumuna Kimler Neden Karþý Çýkýyor?

Barzani Kürt Bölgesel Yönetimi (KBY) yeni Irak anayasasýna uygun bir siyasi yapýlanmadýr. Bugünkü haline gelmesinde en büyük katký Türkiye tarafýndan saðlanmýþtýr. Bu doðru ve jeopolitik gerçeklere uygun bir politika olmuþtur. Böylece Barzani bölgesi, Türkiye ile dolaylý bir bütünleþme içine girmiþtir. Barzani, Irak Kürtlerinin anayasadan kaynaklanan haklarýný referandum yolu ile baðýmsýzlýk yönüne çevirmek istemektedir. Referandumdan evet çýkmasý KBY’nin hemen baðýmsýzlýk ilan edeceði anlamýna gelmeyecektir. Referandum kozunun ortaya konmasýnýn esas nedeni, KBY’nin merkezi Irak hükümetinden daha fazla finansal, ekonomik ve siyasi avantajlar saðlamaktýr. Nitekim görüþmeler devam ediyor ve 25 Eylül referandumunun iptal veya ertelenmesi büyük olasýlýk olarak gözükmektedir. [1]ABD ve Batý, Türkiye Barzani bölgesi iliþkilerinin stratejik bir boyuta gelmesini ve dolaylý bir konfedere yapýya dönüþmesi korkusunu yaþamýþtýr. Bu korku hala devam etmektedir. ABD, Maliki döneminde desteklediði Barzani’ye karþý þimdi PKK/YPG’yi tercih etmeye baþlamýþtýr. Bunun nedeni, Barzani’nin Türkiye ile olan iyi iliþkilerinden kaynaklanmaktadýr. Referanduma Ýsrail hariç herkes karþý çýkmaktadýr. Bunu iyi düþünmek gerekir. PKK unsurlarý otuz yýlý aþkýn süredir Barzani bölgesindedir. Bu durumda Barzani bölgesinde Türkiye’nin dolaylý kontrolünde bir Kürt devleti kurulmasý en çok kimin iþine gelecektir, bu Türkiye olabilir mi?  Kürt devleti Ýran’ýn iþine gelecek midir, elbette hayýr. Çünkü Ýran için Akdeniz’e ulaþan nüfuz ekseninde ciddi bir tampon ülke görevi yapacaktýr. O nedenle Ýsrail, Barzani bölgesindeki Kürt devletine koþulsuz desek vermektedir. Bu noktada, Ýran Genelkurmay Baþkanýnýn neden apar topar Türkiye’ye geldiði ve PKK’ya yönelik ortak operasyon teklif ettiði savlarý bir ölçüde cevap bulabilir. Ýran’la bölgede yapýlacak ortak PKK mücadelesi son elli yýlýn en radikal geliþmesidir. Bu ortak mücadelenin neden 33 yýldýr teklif edilmediði de bu aþamada sorgulanabilir.  Baþarýlýrsa Ýran’la yeni bir stratejik iliþki baþlangýcý olabilir. Türkiye þimdiye kadar PKK ile mücadelede ne bölgede, ne de NATO’da kendisine bir siyasi muhatap ve destek bulamamýþtýr. Baðýmsýz bir Kürt devleti ile iþbirliði içinde PKK ile mücadele, daha etkili yapýlabilir mi? Veya Türkiye, iþbirliðine yanaþmayan baðýmsýz bir Kürt devletini uluslararasý hukuk ve BM Sözleþmesi baðlamýnda PKK ile mücadeleye daha kolay zorlayabilir mi?  Bunu iyi düþünmeliyiz. Baðýmsýz bir Kürt Devletine karþý çýkmada, ABD ile Türkiye’nin ayný fikirde olmasý bu konunun biraz daha irdelenmesini gerektiriyor olabilir.

Türkiye-Ýran Stratejik Ýþbirliði Mümkün mü?

Türkiye’nin Suriye’deki en büyük endiþesi ABD destekli Kürtlerin sýnýrý boyunca baðýmsýz siyasi yapýlar oluþturmasý ve bunlarý gelecekte güvenlik tehdidi yaratacaðý noktasýnda toplanmaktadýr. Bu baðlamda merkezi bir Suriye yönetiminin gerekliliði ortaya çýkmaktadýr. Ancak Suriye artýk bölünme riskinin gerçeðe dönüþtüðü bir noktadadýr. Kabul edilmesi gereken gerçek, bölünen Suriye’nin ABD ve Rusya dýþýnda kimler tarafýndan kontrol edileceðidir. Türkiye, Ýran ve hatta Ýsrail bu paylaþýmda siyasi, ekonomik ve askeri bir rol kapabilir mi? Türkiye’nin ABD ve AB ile giderek yükselen gerilim ve ayrýþma stratejisi karþýsýnda bölgede doðrudan Rusya ve Ýran ‘la iþbirliði yapmasý olasýlýðý yükselmektedir. Ýran’la ortak Kandil Operasyonu baþarýya ulaþýrsa, bu iþbirliði daha yukarý seviyelere çýkabilir ve bölge için çýkmasý da kanaatimce uygun olacaktýr. Diðer önemli bir konu, Ýran Türkiye iþbirliðinin Katar üzerinden Körfeze yansýmasýdýr. Her iki ülke de Katar’a destek vermektedir. Türkiye’nin küçük de olsa Katar’daki askeri varlýðý ABD dâhil bölgedeki tüm ülkelere karþý caydýrýcýlýk saðlamaktadýr. Özellikle Katar’daki Türk deniz unsurlarýnýn Ýran’la iþbirliði yapmasý ABD ve Ýngiltere için yeni kâbus senaryolarýnýn yazýlmasýna neden olabilir.

Aðustos 2017