Tweet    

 Dr. Nejat Tarakçý

Jeopolitikçi ve Stratejist

ntarakci@gmail.com

Giriþ

Bugün ülkemizde en az 15 yaþýnda olanlar hem ulusal hem de uluslararasý terörün ne olduðunu iyi bilirler. Terör, tarifi ve her kesimden insana ne zaman acý vereceði belli olmayan bir olgudur.

Yeni Dünya Düzeni veya küresel ekonomik sistem toplumsal dayanýþmayý zayýflatýrken, bireysel rekabeti üst düzeye çýkardý. Gelir daðýlýmý had safhada bozuldu. Gelir daðýlýmýndaki eþitsizlik ve iþsizlik tüm dünya toplumlarýnda büyük sarsýntýlar yarattý. Avrupa’nýn insan odaklý sosyal devlet anlayýþý yýkýldý. Ortak toplumsal deðerlerle bütünleþen insana has; özgürlük, acýma, sevgi, dayanýþma, paylaþma, direnme, mücadele ruhu gibi özellikler büyük ölçüde kayboldu. Çalýþanlar için çoðu yerde gizli bir angarya var. Ýþini kaybetme korkusu, bir kiþinin birkaç kiþinin iþini yapmasýný ve çalýþma saatlerinin uzamasýný kabul edilebilir hale getirdi. Bütün dünyada iþçi sendikalarý iþlevlerini kaybetti.  Çünkü devletler de buna zorlandý. Uluslararasý sermaye, ucuz iþgücü pazarlarý ile satýn alma gücü yüksek pazarlar arasýnda mekik dokuyor.  New York’ta telefonla verilen pizza sipariþinin Yeni Delhi’den, Ýstanbul’da verilenin ise Erzurum’dan alýndýðý dijital çaðda insan hayatta kalmak için her þeye katlanmak zorunda býrakýlýyor. Amerika ve Avrupa devletleri bu sosyolojik travmayý nasýl düzelteceklerini tartýþýyorlar. Yani, artýk kapitalizm tartýþýlýyor. Bu ekonomik düzensizliðin uluslararasý terörizmin esas nedenlerinden biri olduðunu ileri sürenler de var. Sistem, politik ve toplumsal liderliði de tasfiye etmiþ durumda. Terör neticede temel olarak insan faktörüne dayanmaktadýr. Ýnançsal, finansal, ideolojik faktörlerle aldatýlmýþ, zorlanmýþ, ikna edilmiþ insanlar bireysel veya organize bir terör örgütüne dönüþebiliyorlar. Terörün tarifi olmadýðý için teröre bulaþanlar bunlarý kullanan veya bunlardan çýkar saðlayan siyasi aktörlerce terörist, özgürlük savaþçýsý, milis veya yerel muhafýzlar olarak adlandýrýlabilmektedir.  Sonuçta dünyamýz küresel bir tehdit altýna girmiþtir. Bu tehdidin daha ziyade neden ABD ve Batý coðrafyalarýnda faaliyet gösterdiðini iyi analiz etmek gerekir. Terörün en büyük etkisi ülkelerin ve halklarýnýn yaþam kalitesini ve gelecek planlarýný olumsuz yönde etkilemesidir. Türkiye 100 milyar dolara yakýn kaynaðýný terörle mücadeleye harcamýþtýr.[1] Bu parayla Güneydoðu Anadolu Projesi (GAP) tamamlanabilirdi. Bugün Türkiye’nin karþýsýnda sadece ulusal çapta mücadele edilen PKK terör örgütü deðil ayný amaca hizmet eden onun türevleri ve diðer uluslararasý çapta faaliyet gösteren terör örgütleri de bulunmaktadýr. ABD’ye ve AB’ye ilave olarak NATO, BM’ler AGÝT gibi kurumsal ve hukuki alt yapýya sahip örgütlerin de pasif durumda kalmasý, dünyamýzý jeopolitik bir durgunluða (resesyona) sokmuþtur. Bu nedenle paralý askerler, terör örgütleri, asker benzeri kuvvetler öne çýkmýþtýr.

Terör Örgütleri Neden ve Nasýl Ortaya Çýkar?

Bireysel veya organize bir terör örgütünün ortaya çýkmasýnda birçok sebep vardýr. Ancak terörün esas kaynaðýnýn insan olduðu dikkate alýndýðýnda olayýn kökenine sosyolojik, kültürel, ideolojik ve ekonomik faktörler yönünden yaklaþmak gerekir.

Ulusal Çaptaki Terör Faaliyetlerinin Nedenleri

Ülkeler, kuruluþlarýndan itibaren kendi anayasalarý çerçevesinde halklarýnýn refah ve mutluluðu ve ülkelerinin bekasý için süratle kalkýnmaya çalýþýrlar.  Rejimlerinin tipine göre bu faaliyetler halklar arasýnda farklýlýklar yaratabilir. Bu baðlamda ulusal çaptaki terör faaliyetlerinin oluþumu temelde iki nedenle ortaya çýkar.

·         Ülke içinde yönetimsel, gelir daðýlýmý bozukluðu, inanç, etnik köken ve kimlik tabanlý baskýya maruz kalan bir kesimin mevcudiyeti (Bask ve Ira Modeli) veya

·         Ülke içindeki bir grubun dýþ güçlerin politika ve stratejilerine göre kullanýlmak üzere finansal, idari, lojistik yönden desteklenmesi ve sözde bir ideoloji etrafýnda yönlendirilmesi (PKK, IÞÝD, Taliban)

Uluslararasý Terörün Kaynak ve Nedenleri

·         Birincisi, baþta uyuþturucu ve silah kaçaklýðý olmak üzere tamamen finansal rekabete ve genelde iç hesaplaþmalara dayalý mafya tipi terör faaliyetleridir. Ancak bu çatýþmalarda tamamen masum insanlar ve ülkelerin alt yapýlarý da zarar görebilmektedir.

·         Ýkincisi, bir ülke içinde veya çevresinde siyasi otonom kazanmak için teröre baþvurulmasý ve bu faaliyetin ortak çýkarlar paralelinde dýþ güçlerce desteklenmesidir

·         Sonuncusu ve sürekli olan terör faaliyetleri ise intikam amaçlý ideolojik ve inanç temelli (cihat) terör faaliyetleridir. Bu faaliyetleri de

-          Bireysel nedenler;  Küresel güçlerin yaptýðý kitlesel saldýrýlarda ailesini ve yakýnlarýný kaybedenlerin baþlattýðý terör

-          Milliyetçi nedenler; ülkesini ekonomik olarak sömüren veya siyasi varlýðýný reddeden küresel güçleri engellemek için baþlatýlan terör (Filistin Kurtuluþ Örgütü)

-          Ýdeolojik ve dinsel nedenler;  küresel sistemin modern sömürü þeklinde ortaya çýkan siyasi, finansal gücünü ve Ýslam düþmanlýðýný engellemeye yönelik terör ( El Kaide,  Taliban, IÞÝD, HAMAS)

Terör Örgütlerinin Temel Yapýsý

Hangi tip terör örgütü olursa olsun genelde bunlarýn temel özellikleri deðiþmez. Bunlarý þöyle sýralamak mümkündür;

·         Hepsinin kutsal, dokunulamaz ve seçilmiþ bir lideri olmasý gerekir

·         Hepsinin kendilerine uygun bir düþman veya hedef bulmalarý gerekir

·         Hepsinin mutlaka mali kaynak bulmalarý veya almalarý gerekir

·         Hepsinin kabul edilen düþmanla mücadele için ideolojik bir slogan veya sembole sahip olmasý gerekir

·         Hepsinin paralý veya inanç baðlamýnda aldatýlmýþ/ kandýrýlmýþ veya aþýrý derecede ikna edilmiþ insan kaynaðý bulmalarý gerekir

Bu temel özelliklerin hepsi bir bütündür. Bir veya ikisinin eksikliði terör örgütünün yapýsýný sarsar ve ömrünü kýsaltýr.  Tabii ki en önemli ikisi ve olmazsa olmazý mali ve insan kaynaðýdýr. Mücadele de bu iki unsur öncelikle ele alýnýr.

Nükleer Kimyasal ve Biyolojik Terör

Dünyada, 2001 Ýkiz Kuleler saldýrýsý dýþýnda büyük çapta organize bir terör faaliyeti olmadý. Günümüzde canlý bomba, kalabalýk yerlere bireysel silahlý saldýrý ve araçla bombalama þeklinde yapýlan terör faaliyetleri ile sýkça karþýlaþýyoruz. Harp içinde veya büyük þehirlerde yeraltý treni gibi kapalý mekânlarda yasak olmasýna raðmen kimyasal silahlýlarýn da kullanýldýðýný gördük. Terör örgütleri ile mücadele de kararlýlýk gösterilemezse veya küresel sistemde insan odaklý iyileþmeler yapýlamazsa en tehlikeli silah olan biyolojik silahlarýn da kullanýlmasý olasýlýðý uzak deðildir.

Nükleer güvenlik konusu, uluslararasý bir güvenlik sorunu olarak ilk defa Obama tarafýndan 2009’da Prag’da dile getirildi. Bu yönlendirici konuþmada Baþkan Obama þöyle konuþtu: Teröristlerin asla bir nükleer silaha sahip olmayacaðýndan emin olmalýyýz. Bu küresel güvenliðe en acil ve mutlak tehdittir. Nükleer silahlý bir terörist kitlesel bir tahribe yol açabilir.  [2] UAEK baþkanýna göre greyfurt büyüklüðündeki bir plütonyum nükleer bir silaha dönüþtürülebilir.  Ama daha olasý bir tehlike Kirli Bombadýr. Klasik atma ve patlayýcý silahlar kullanýlarak küçük miktarlardaki nükleer materyaller ile radyasyon yayýlabilir. Buna Kirli Bomba adý verilmektedir. Bu miktarlar, üniversitelerden, hastanelerden ve güvenliði düþük diðer tesislerden elde edilebilir. Kirli Bombalar büyük bir þehri paniðe sevk etmek için yeterlidir.  Ayrýca bu bombalarýn psikolojik, ekonomik ve siyasi etkileri çok daha büyük olacaktýr.  CIA Baþkaný John Bernan Þubat ayýnda CBS News’a yaptýðý açýklamada IÞÝD’in daha önce kimyasal silahlar kullandýðýný ve aþýrýcýlarýn, nükleer silah yapýmýnýn imkânlarý dâhilinde olduðu düþünülmektedir demiþtir. UAEK verilerine göre 1990’larýn ortalarýndan yani Sovyetler Birliðinin daðýlmasýndan itibaren bugüne kadar yetkisiz kiþilerin eline geçme veya çalýntý nükleer materyal kapsamýnda yaklaþýk 2800 illegal trafik tespit edilmiþtir. Benzer bir olay da geçen sene Irak’ta meydana gelmiþtir. IÞÝD’den kaynaklanan nükleer terör riskinin iki yýl öncesine göre daha yüksek olduðu açýklanmýþtýr.

Terörle Mücadelede Nükleer Bomba Kullanýlabilir mi?

Nükleer güvenlik zirvesinden bahsedilirken, 1945’den sonra yeniden bir nükleer bomba kullanýlmasý konusu da tartýþýlmaya baþlandý. Amerikan Baþkan adayý Trump bir konuþmasýnda Avrupa’da ve Ortadoðu’da nükleer silah kullanýlabileceðini dile getirirken[3], Rusya Devlet Baþkaný Putin IÞÝD’le mücadelede umarým nükleer silahlara ihtiyaç olmaz diye konuþtu. [4] 2013 yýlýnda Ýsrail’in topla Þam’a atýlan bir taktik nükleer bomba[5] kullandýðý iddia edildi.[6]  Ancak konu hakkýnda hiç haber yapýlmadý ve Suriye sessiz kaldý. Veterans Today’in Suriye gezisinde, Rus nükleer araþtýrmacýlarýnýn olay mahalline giderek inceleme yaptýðýný ve bunun bir nükleer saldýrý olduðunu doðruladýðýný öðrendi. Bu olay IÞÝD’le mücadele zor durumda kalýndýðý takdirde ABD ve Rusya’nýn ortak kararýyla taktik nükleer bomba kullanýlmasýnýn mümkün olduðunu göstermektedir. Zor durumda kalmanýn kýstaslarýna gelince, IÞÝD’in normal veya Kirli nükleer bomba yapmasý,  bunu ve kimyasal/biyolojik silahlarý kullanmasý halinde taktik nükleer bombanýn kullanýlmasý mümkündür. Ülkemizin PKK ve IÞÝD’le mücadele ederken bu olasýlýðý da dikkate almasý, sýnýr illerinde NBC [7] tedbirlerin alýnmasý ve eðitimlerinin yapýlmasý son derece önemlidir.

Terörün Soðuk Savaþ Sonrasý Ortaya Çýkmasý Tesadüf mü?

Soðuk Savaþ dönemi kapalý ve açýk ekonomilerin belirli coðrafi alanlarý sýký bir kontrol altýnda tuttuðu bir dönemdi. Her iki bloðun en büyük amacý, üçüncü dünya ülkeleri olarak adlandýrýlan baðlantýsýz ülkeler üzerinde nüfuz kazanmaktý. Bu baðlamda bloklar bu ülkeler üzerinde vekâlet savaþlarý yürütüyorlardý. Örneðin Angola’da Sovyetler ve ABD farklý yerel güçlere destek veriyorlardý. Bazen Vietnam örneðinde olduðu gibi ABD ile Sovyetlerin desteklediði yerel güçler de karþý karþýya gelebiliyordu. Ancak temelde dünya çapýnda bir terörü ortaya çýkaracak siyasi, ekonomik bir dengesizlik yoktu.  Soðuk Savaþ bitip Küresel ekonomik sisteme geçildiðinde bütün dengeler yavaþ yavaþ deðiþmeye baþladý. Bu dengesizliðe ilk reaksiyon ABD’nin 1998’de Kenya ve Tanzanya’daki elçiliklerine yapýlan saldýrý ile baþladý. 2001’de Ýkiz Kuleler saldýrýsýyla zirve yaptý.  Ve giderek yayýlarak, çeþitlenerek devam ediyor.  Küresel ekonomik sistemin beyni Finans Kapital Sistem, çok uluslu petrol ve askeri endüstri gelirlerini bankalar ve sigorta þirketleri vasýtasýyla kontrol ve yönlendiren dünya çapýnda etkili bir sistemdir. Ýsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü, 2011 yýlýnda küresel ekonomi üzerinde orantýsýz bir þekilde aþýrý güç sahibi olan 43 bin uluslararasý þirketin analizini yaptý.[8] 1318 þirketin her birisinin að içindeki iki ya da daha fazla, ortalama olarak 20 þirketle doðrudan baðlantýsý olduðu anlaþýldý. Ayrýca bu þirketler, küresel iþletme gelirlerinin yüzde 20’sini ellerinde tutsa da, hisse senetleri aracýlýðýyla küresel gelirin yüzde 60’ýna sahip. Sonuçta, Super-Entity (Süper Birim) adýný koyduklarý ve birbirleriyle çok daha sýký baðlarý olan 147 þirket tespit edildi. Bu 147 þirket, küresel aðdaki gelirin yüzde 40’ýný elinde tutuyor. Bunlarýn çoðu finansal kurumlar. Ýlk 20’de;

Barclays Bank, JP Morgan Chase, The Goldman Sachs, Deutsche Bank, Merrill Lynch, Bank of New York Mellon Corp. gibi þirketler var. Sonuçta dünyanýn devletler tarafýndan deðil, çok az sayýdaki þirketlerden oluþan bir Süper Birim/Güç tarafýndan yönetildiði düþüncesinin komplo teorisi olmadýðý anlaþýldý. Süper Birim tüm mali piyasalardaki iþlemlerin % 95’ini denetleyen 14 büyük firmadan (aile) oluþmaktadýr.  Bu 14 aileyi de içeren 50 büyük yapýlanmanýn toplam varlýklarý ise 50 trilyon dolarý geçmektedir. Bu yapýlanma 2500 þirket ve 500 milyon çalýþana ulaþýyor ve 100 trilyon dolar varlýðý kontrol ediyor. Süper sýnýfýn üyelerinden Blackstone Grubunun CEO’su Stephen Scwarzman; dünyada hemen her sanayi dalýnda veya sektörde 20-30 insan geliþmeleri belirliyor demektedir. Sermaye çok küçük bile olsa kardan hiçbir zaman imtina etmez. Yeteri kadar kar sermayeyi gayet pervasýz hale getirir. Yüzde 10 kar garantisi, onun herhangi bir yere girmesini saðlayacaktýr. Yüzde 20’nin garantisi açgözlüleþmesine, yüzde 50 küstahlaþmasýna yol açacak, yüzde 100 onu tüm insanlýk kurallarýný çiðnemeye hazýr hale getirecek, kar garantisi yüzde 300’e çýktýðýndaysa, artýk vicdanýný rahatsýz edebilecek hiçbir suç kalmayacaðý gibi, ölüm de dâhil hiçbir tehlike gözünü korkutmaya yetmeyecektir. [9] Böylesine tekel konumundaki bir sömürü çarkýna girmiþ ülkeler nasýl daha insancýl ve sosyal devlet odaklý projeler üretebilecek ve insaný teröre iten sosyal ve ekonomik þartlarý nasýl iyileþtirebilecek? Özetle küresel ekonomik sistem ve onun dünya ülkelerindeki türev ve uzantýlarý karlarýndan vazgeçmedikleri sürece, terörün esas tabanýný oluþturan insan kaynaðýný durdurmak mümkün olamayacaktýr. Adil paylaþým, saygýnlýk, maddi ve manevi tatmin, kaybetmeye tahammül edilemeyecek bir yaþam standardýna sahip olamayan insan ve topluluklarýn terörün pençesine düþmemesi için fazla bir neden kalmamaktadýr.

Terörle Mücadele de Nasýl Bir Çözüm

Küresel ekonomik sistemle bütünleþmiþ bir ülkede, bireyleri teröre kaptýrmamak için yapýlabilecek çok þey vardýr. Öncelikle aile yapýsýný ekonomik olarak güçlendirirken çocuklarý küresel sistemin dijital etki alanlarýndan koruyucu tedbirlerin alýnmasý gerekir. Bunu yaparken yasaklardan ziyade,  özgür düþüncenin öne çýkmasý, bireyin kendi kararlarýný kendi verecek bir eðitimle donatýlmasý gerekir. Bu baðlamda akýl ve bilime dayalý bir eðitim ve geleneksel toplum deðerlerinin korunmasý önemlidir.

Kimlik edinme ihtiyacý insanýn doðuþtan zayýf bir varlýk olmasýna baðlý bir zorunluluktur. Hiçbir birey toplumsal bir çevre içinde olmadan geliþemez. Toplumdaki aidiyet ve kimlik duygusunun deðiþebilir olduðu unutulmamalýdýr. Kimlik duygusu, yeniliðe ve deðiþmeye açýk bir süreklilik yaþantýsýdýr. Ýngiltere’de doðup büyüyen bir Pakistanlý teröre karýþabiliyor. Alt kimliðinin etkisinden kurtulamayabiliyor. Bir topluluðun üyelerinin büyük ölçüde görüþ birliði içinde olduðu ve onlarý ortak bir paydada buluþturan kültürel ve sosyal ve psikolojik mensubiyet duygusu olmadan toplumsal birlik ve dayanýþma saðlanamaz. Bu nedenle kültürel ve ulusal kimliðimiz nedir? Sorusu gündemden hiçbir zaman düþmeyen hayati ve politik bir sorudur. Ýnsan evladý belirli bir dine mensup olmadan da yani din kardeþlerinin oluþturduðu müminler topluluðuna katýlmadan da manevi ihtiyaçlarýný karþýlayabilir ve bu anlamda özgün bir inanç kimliði oluþturabilir. [10]

Sonuç

·         Dinler kimlik kurucu asli öðe oldukça, dünya barýþýndan ve evrensel bir kimlikten söz etmek boþ bir hayal gibi görünmektedir.

·         Fanatizmin, etnik terörün ve ideolojik savaþlarýn kimlik siyasetleri üzerinden yapýldýðý düþünülürse, kimliðin birleþtirici, kaynaþtýrýcý özelliði kadar ayrýþtýrýcý, kýþkýrtýcý, dýþlayýcý yani kýsacasý “ölümcül” olabileceði de akýlda tutulmalýdýr.

·         Küresel ölçekte “insanlýk ailesine” mensubiyet, tüm alt kimliklerin üstünde tutulabilirse ancak o zaman evrensel bir kimlikten söz edebiliriz. Küreselleþme” olgusunun bir anlamda bunu saðlayabileceði ileri sürülse de bu görüþ, ciddi bir ideolojik saptýrma olduðundan aldatýcýdýr.

·         Þirketler hükümetlerinin izni olmadan her türlü silah ve cephaneyi, malzemeyi kar amacýyla pervasýzca satýyorlar. Bunun mutlaka durdurulmasý ve kontrol altýna alýnmasý lazým.

·         Küreselleþme, daha doðru bir tanýmla küreselleþmiþ finans kapitalin “Küreselleþtirme” eðilimi, kapitalist ülkeler ittifakýnýn tüm dünyayý bir “Pazar” haline getirmesine ve finans kapitalin karlarýný maksimize etme amacýna matuf olduðu için dünya barýþýný saðlamasý yapýsý gereði mümkün deðildir.

·         Silah üretici þirketleri hükümetlerinin izni ve haberi olmadan bazen sadece haber vererek terör örgütlerine veya bunlarýn aracý ve taþeron þirketlerine her türlü silah ve askeri malzemeyi satmaktadýrlar. Bunun mutlaka BM Atom Enerjisi Kurumu’na benzer bir kurumsal mekanizmayla kontrol altýna alýnmasý gerekir.

·         Enerji kaynaklarýna sahip olmak, refahý, sosyal barýþý ve demokrasiyi garanti etmemektedir. Rusya dâhil, kaynaklar sadece Batý teknolojisi ile iþletilebiliyor. Üretim sonrasý depolama, ulaþtýrma,  pazarlama da çoðunlukla kaynaklara sahip ülkelerin olanaklarý dýþýndadýr. Buradan çýkarýlacak sonuç, enerji güvenliði, siyasi istikrar ve terörden arýnmýþ bir dünya için tüm bu ülkelerin 1920’lerden beri olduðu gibi hegemonyan ülkelerle tek taraflý klasik bir sömürgecilik iliþkisi yerine, bu ülkelerin halklarýna harcanmak üzere daha adil paylaþým anlaþmalarý yapýlmasýdýr.

·         Terör ortamýnýn iyileþtirilmesi, Finans Kapital Sistemin yüksek kar paylarýný, güvenli ve sürdürülebilir daha az kar paylarýna tercih etmesi ile mümkün olabilir. Yukarýda ortaya konan veriler ýþýðýnda bu pek mümkün görülmemektedir. O zaman her ülkenin bir þekilde yeniden ekonomik anlamda baðýmsýzlýk savaþý vererek Küresel Sistemden çýkmaya çalýþmasýndan baþka çare görülmemektedir. Bu saðlanabilirse her ülke ekonomik ve siyasi iliþkilerini Soðuk Savaþ döneminde olduðu gibi ikili iliþkiler üzerinden yürütecektir. En azýndan kendi bütçesine daha fazla gelir saðlama olanaðý bulabilecektir. Ancak bunu yapmak ve Finans Kapital Sistemin zincirinden kurtulmak çok zordur. Çünkü küresel sistemin saðladýðý on binlerce ürünü kullanmaya alýþmýþ bir toplumu, bu ürünlerin büyük bir kýsmýný kýsýtlamaya ve onlarý yeniden sadece ülke içindeki kaynaklara razý etmeye ikna etmek herkesin baþarabileceði þey deðildir. O nedenle güçlü liderlere ihtiyaç var.