UYGUR DEMOKRASİ VE HUKUK HAREKETİ LİDERİ İLHAM TOHTİ
UYGUR DEMOKRASİ VE HUKUK HAREKETİ LİDERİ İLHAM TOHTİ
Uygur demokrasi ve hukuk hareketi lideri, İlham Tohti’nin mücadelesi ve ortaya koyduğu fikirler, tüm Türk Dünyası’nda bilinmesi ve desteklenmesi gereken bir insan hakları mücadelesidir.
Uygur Mili hareketi tarihinde çok önemli bir yere sahip olan, ılımlı görüşleri ile bilinen, insan hakları savunucusu ekonomi profesörü İlham Tohti, Pekin Minzu Üniversitesi’nde öğretim üyesi iken Ocak 2014’te tutuklanmış ve aynı yıl ömür boyu hapse çarptırılmıştır. Bu ceza, dünyada son zamanlarda şahit olunan barışçıl eleştiri ve muhalefete verilen en ağır ceza olarak görülmüş ve başta ABD ve AB olmak üzere, birçok ülke ve insan hakları kuruluşu tarafından şiddetle eleştirilmiştir.
Bir iktisat ve hukuk uzmanı olan İlham Tohti, 1991’den itibaren Doğu Türkistan ve Uygur Türkleri hakkında yaptığı akademik ve sosyal araştırmalarına ait yazılarını Çin medyasında yayınlamaya başlamıştır. Tohti, zengin kaynaklara sahip bölgede yoksul bırakılmış, ötekileştirilerek marjinalleştirilmiş, dönüşüm isterken kültürü dondurulmuş kendi öz ana vatanlarındaki Uygur toplumunun sosyal yapısını, sosyal ve ekonomik sorunlarını ve gelinen noktanın nedenlerini köküne ve kaynağına inerek incelemiştir. Tohti kaleme aldığı inceleme ve araştırma yazılarında, Çin’in 1980’lı yıllarda başlayan dışa açılma, serbest ekonomi ve liberalizm ve hızlı kalkınma sürecinde Uygurların Çin yönetimi tarafından, ekonomik hayattan, şehirleşme, gelişme ve refah artışı sürecinden bilinçli olarak nasıl dışlandığı resmi veriler, bilimsel çalışmalar ışığında açık olarak gözler önüne sermiştir.
Tohti Uygur sorununun derinliklerine indikçe; esas ve temel çözümün Çin Komünist Parti programında ileri sürülen Milliyetler Politikasının yeniden düzenlenmesi ile gerçekleşebileceğini net olarak görmüştür. Uygurların siyasi ve ekonomik olarak dışlanmasında, Çin Anayasası ve Bölgesel Milli Özerklik Yasalarının fiilen askıya alınmasının rolünü ortaya koymuştur. Tohti, bu bilimsel çalışmalarını ve hazırladığı raporları Çin merkezi hükümetine sunmuş; düzeltilmesini ve bölgede yaşayan Uygurlara, bölgeye yerleştirilen etnik Çinli göçmenlere tanınan hakların aynısının verilmesini talep etmiştir.
İlham Tohti, 1990’lı yıllardan itibaren, Uygur aydınlarına öncülük ederek “Uygur Hukuk Hareketi”ni başlatmıştır. Uygurlara Çin Anayasası ve Bölgesel Milli Özerklik Yasasını hatırlatarak halkı bilinçlendirmeye çalışmış; daha sonra, Çin yönetiminden temel hak ve özgürlükler ile özerklik haklarını vaat eden yasaları raftan indirmelerini ve uygulamalarını istemiştir. Çin devletinden her hangi bir olumlu yanıt alamayan Tohti, 2005 yılında “Uygurbiz = Uygurline ” adında Çince ve Uygurca internet sitesi kurarak bu internet sitesi kanalı ile sorunları ve çözüm yollarını Çin ve Uygur toplumuna duyurmak, kamuoyunu aydınlatmak, Çinli aydınları, entelektüelleri ve insan hakları savunucularını harekete geçirerek yönetime baskı yapmalarını sağlamak için büyük çabalar harcamıştır. Çalışma ve taleplerine Çin yönetiminin cevabı, Çin İstihbarat Örgütü’nün çoklu tutuklamalara girişmesi ve kendisini sorgulaması şeklinde olmuştur.
Tohti bu kez Uygur Türklerinin maruz kaldıkları baskı ve zulmü dış basına anlatmaya başlamış; yazılarında Çin yönetimini, kendi yaptığı yasaları uygulamamasının anayasal suç olduğunu iddia ederek suçlamıştır.
İlham Tohti 2008 Pekin Olimpiyatları öncesinde bir süre tutuklanmış ve yönettiği “Uygurbiz” internet sitesi kapatılmış; 05 Temmuz 2009 Urumçi olaylarından sorumlu tutularak bu defa uzun bir süre ev hapsinde tutulmuştur.
Bundan sonra, İlham Tohti Uygur Türkleri tarafından artık “Uygurların sesi, vicdanı ve özgürlük lideri” olarak anılmaya başlamıştır.
Bu arada Doğu Türkistan’ da Çin’in baskı, şiddet, aşırı güç kullanımı ve devlet terörü dayanılmaz boyutlara ulaşmış; kendilerine reva görülen bu insanlık dışı muamelelere karşı, Uygur Türkleri de direnişlerini sertleştirmiştir.
Uygurların direnişi sonucu Çin yönetimi telaşa kapılmıştır. İlham Tohti, Doğu Türkistan’daki şiddet olaylarının yatışıp sona ermesi ve barışın sağlanması için tek bir şart ileri sürer? “Çin yönetimi, 60 yıl önce Halk Kurultayı’ndan çıkardığı “Bölgesel Özerklik ve Milli Azınlıklar Yasası”nda belirlenen haklarını Uygurlara iade etmelidir”.
İlham Tohti’ye göre; Yasa devletin namusudur. Tohti bir yazısında “kendi yasalarını çiğneyen bir devlet, kendi kız evladına tecavüz eden bir babadan farksızdır.” diye haykırır. Bunun üzerine, 15 Ocak 2014’te Pekin’deki evinde eşi ve küçük çocuklarının gözü önünde, tedavi olmak için yanına gelen 70 yaşındaki hasta Annesi Nasiphan Hanım ile birlikte gözaltına alınan İlham Tohti; 23 Eylül 2014’te başlayan ve 2 gün süren gizli yargılamada “Ülkenin Birliğini Bozmak ve Bölücülük Yapmak” suçlaması ile müebbet hapis cezasına çarptırılmıştır.
Milletlerin geleceğinde ve kaderinde aydınlarının ve liderlerinin rolü hayati önemdedir. İlham Tohti’ye hem Türk Dünyası hem de Dünya kamuoyunda verilecek destek ve ilgi; Uygur Türklerine verdikleri kutsal mücadelede yalnız olmadıklarını hissettirerek, verilebilecek en büyük yardım olacaktır.
(Kaynak: www.uygur.net haber sitesi, yazar Yücel TANAY)
3127 Görüntülenme Sayısı