Moskova enstitülerdeki kontrolünü kaybediyor
Moskova Müslümanları kontrol etmek için kurduğu enstitülerdeki kontrolünü kaybediyor
25 Mart 2016
Paul Goble
(Çeviren İhsan Hüzmeli)
İnguşetya'nın başındaki Yunus Bey Yevkurov'un ülkesindeki Müslümanların Ruhani Başkanlığı'nı (MRB) (???????? ?????????? ?????????) kapatma kararı çok daha geniş ve ciddi bir soruna işaret ediyor: Rus yetkililer Çarlık ve Sovyet hükümetlerinin camileri kontrol etmek için kurdukları kurumlardaki kontrollerini kaybediyorlar.
Sovyet döneminden sonra, Moskova yaklaşık 10,000 caminin kontrolünü radikallere kaptırdı, ancak yakın zamana kadar, 1990'larda bağımsız olarak kurulanlar dahil olmak üzere, MRB'ların çoğuna, laik yetkililerle uyum içinde "geleneksel İslam"ı teşvik etmeleri ve "aşırı İslam"la mücadele etmeleri için güvenebiliyordu.
Şimdi bu değişti : Radikal İslamcılar bazı MRB'ların kontrolünü ele geçirdiler ve böylece camilerin kontrol edilebilmesi için MRB'ları bir araç olmaktan çıkardılar. Böylece Rus yetkililerin elinde ya MSD'ları tasfiye ederek yeni bir kurum kurma seçeneği, ya da dini hayatlarını tamamen müslümanlara bırakarak, başkalarını da radikalleştirmeden, radikalleri tasfiye etme işini işini onlara devretme seçeneği kaldı.
Kuzey Kafkasya'daki İslami Araştırmalar Merkezi yöneticisi Ruslan Gereyev'e göre, geçen yılın sonundan başlayarak, Yevkurov'un hoşlanmadığı bir müftüden kurtulabilmek için MRB'yi tasfiye etmesi, hem yerel yöneticilerin radikallerin ele geçirdiği MRB'lerle başa çıkmadaki zorluklarını, hem de, Moskova'nın bu konudaki politikasızlığını gösteriyor.
Gereyev'in sözlerinden, ve hem İnguşetya'daki, hem de Rusya'daki MRB'lere ne olacağına dair bilgisizliğinden, Vladislav Maltsev tarafından “Nezavisimaya gazeta”deki bir makalede bahsedildi. (ng.ru/faith/2016-03-25/2_ingushetia.html).
Büyük Katerina, Kırım'ın fethinden sonra, imparatorluktaki Müslümanları kontrol altına almak için MRB'lern atasını kurmuştu. Bolşevik devriminden sonra MRB sistemi zayıfladı ve sonunda 1930'larda yokoldu.
Stalin ise daha sonra, 2. Dünya Savaşı ve sonrasında, önce Ufa'da, daha sonra ise Buinaksk, Bakü ve Taşkent'te MRB sistemini ihya etti. Bu kurumların Sovyet güvenlik kurumlarının ve memurlarının yönetimi altında olmasını sağladı. Genellikle MRB yöneticilerinin KGB'de albay rütbesinde olması bilinen bir gerçekti.
Sovyetler Birliği'nin yıkılmasıyla birlikte, Rusya Federasyonu'nda sadece 2 adet Sovyet Dönemi MRB'si kalmıştı. Başkortistan'daki merkezi MRB ve Dağıstan'daki Kuzey Kafkasya MRB'si. (Azerbeycan'daki MRB Rusya dahil olmak üzere, Sovyet sonrası coğrafyada Şiilerin denetiminde kullanıldı)
Ne var ki bu MRB'lere kısa sürede Rus olmayan cumhuriyetlerdeki Müslümanların ve devlet yetkililerin kurduğu yenileri katıldı. Şu anda 80'den fazla MRB var, ve bazı cumhuriyetlerde bu sayı 6'ya kadar çıkarak MRB'ler arasında rekabete, karşılıklı suçlamalara, ve sonuçta radikallere alan açılmasına neden oluyor.
Sovyet sonrası devletlerinde pek çok müslüman, özellikle Sovyet dönemindeki kötü şöhretleri, ve İslami gelenekte yerlerinin olmaması bu kurumlardan kurtulmaa çalıştı. Ancak Rus bürokratik geleneği, ve yetkililerin müslüman imamlarla birer birer uğraşmak istememesi onları canlı tuttu.
Ancak bazı MRB'lerin radikallerin eline geçmesiyle Rusların bu konudaki düşünceleri değişiyor olabilir. Özellikle radikal MRB'lerin Rus devlet yetkililerin denetiminden bazı imamları gizleyebileceği, ve kendi sahalarındaki radikal olmayan camileri de radikalleştirebilecekleri düşünüldüğünde.
Eğer Rus hükümeti, veya cumhuriyetleri bireysel olarak veya birarada MRB'leri feshederlerse ne olacak? Bir olasılık tamamen KGB tarafından yönetilen Sovyet dönemi Diyanet İşleri Komitesi'nin canlandırılması.
Diğeri ise, tıpkı diğer ülkelerdeki gibi, müslümanların dini hayatlarına cami düzeyinde, yani Hıristiyanlık benzeri bir hiyerarşi olmadan devam etmelerine izin verilmesi. Ancak artan oranda bir Müslüman radikalleşmesi döneminde bu pek olabilir gibi durmuyor. Dolayısıyla Yevkurov'un yaptığı gibi, bazı MRB'lerin feshedilmesi, ancak genelde MRB sistemine devam edilmesi daha gerçekçi görünüyor.
En azından şimdilik, MRB'lerin rolleri ve Müslümanların kurumları ile ilgili yeni bir savaş ufukta görünüyor - ve bu savaşta Moskova yerel hükümetlere radikalleri yenmeleri için rehberlik edecek bir öneride bulunmuyor. Aslında kısa dönemde Moskova'nın sessizliği, durumu daha da kötü yapacağa benziyor.
-----
Paul Goble kimdir?
Uzun zamandır Avrasya'daki etnik ve dini konularda bir uzman olan Paul Goble, blogu Window on Eurasia bu bölgedeki gelişmeler konusunda günlük raporlar hazırlıyor. Paul CIA'de, ve Foreign Broadcast Information Service'de çalıştı. Dışişleri Bakanlığı'nda Sovyet Milletleri ve Baltık işleri konusunda görevlerde ve danışmanlıkta bulundu. Carnegie Vakfı'nda, Radio Liberty/Radio Free Europe'ta, araştırma yöneticisi ve iletişim ve teknoloji müdürü idi. University of Maryland, George Washington University, Georgetown University, the Institute of World Politics, the University of Tartu, and Audentes University in Tallinn'de dersler verdi. Miami University ve University of Chicago'da eğitimini alan Paul'un etnik ve dini konularda 7 cilt yayında editörlüğü bulunuyor. Staunton, Virginia'da yaşıyor ve paul.goble@gmail.com adresinden kendisine ulaşılabiliir.
(kaynak : http://windowoneurasia2.blogspot.com.tr/2016/03/moscow-losing-control-over-institutions.html)
2260 Görüntülenme Sayısı