ÖZBEK YEMEK KÜLTÜRÜ
ÖZBEKİSTAN’IN YEMEK KÜLTÜRÜ
Özbek beslenme sistemini ve mutfak geleneğini belirleyen unsurlar arasında yaşam tarzı, gelenek ve görenekler, insanların ortak karakterleri, yiyecek pişirme teknikleri, yörenin iklim şartları ve diğer ekolojik unsurların büyük payı vardır. Özbek mutfağında et ve sütün türevleriyle, etin sebze ile karışımından meydana gelen zenginlik ve hayvani yağların sıkça kullanılması geçmişteki "bozkır tarzı beslenme" biçiminin göstergesi sayılmaktadır.
Bölgede en çok üzüm, kayısı, kavun, karpuz, erik, kiraz, ayva, şeftali, armut, incir gibi meyvalar yetiştirilmektedir. Diğer Türk Mutfaklarında görüldüğü üzere, Özbek Mutfağında da et ve hamur çok tüketilir. Yine Uygur Mutfağında ve diğer Türk Mutfaklarının çoğunda olduğu gibi ekmeğe “Nan” denir ve çok çeşitli şekiller verilerek bu pişirilir.
Bazı yemek tariflerinin yüzyıllar öncesinden kaldığı geleneksel Özbekistan mutfağı, giderek artan çeşidiyle dünya mutfaklarında özgün bir yer ediniyor.
Özbekistan mutfağının en ünlü, en lezzetli bölümünü hiç kuşkusuz pilav oluşturuyor. M.Ö. 4. yüzyılda, Büyük İskender zamanından bu yana yapılan, her bir aşçının kendi bulduğu bir özelliği ekleyerek zenginleştirdiği ve bu nedenle bir “sanat” diye nitelendiren pilavın pişirimi, bölgeden bölgeye değişiklik gösterse de, hepsinin ayrı bir lezzeti, ayrı bir özelliği bulunuyor. Pilav yapımında ana malzemeler değişmiyor. Yani, pirinç, et, yağ, havuç, soğan ve çeşitli baharatlar bütün bölgelerde kullanılıyor. Bölgesel özelliğine göre ise içine ayva, kuru üzüm ve çeşitli sebzeler ilave edilebiliyor.
Özbeklerin en gözde yemekleri pilavlarıdır. Ayvalı pilav, Kovatak pilav, Özbek pilav vb. gibi çeşitli pilavları vardır. “Özbek Pilavı” adını verdikleri etli, havuçlu pilavları sofralarının en başyemeğidir. Özbekistan’da her erkek bu pilavı pişirmeyi biliyor. Eve misafir geldiğinde, pilav mutlaka evin erkeği tarafından yapılıyor. Bu değişmez ve çok makbul bir gelenek.
Özbek milli yemeklerinde Orta Asya’daki diğer Türk topluluklarının mutfağına nazaran daha çok baharat kullanılır. Özellikle Fergana ve Taşkent çevresinde oturan Özbekler acı ve keskin baharatlı yemeklerden hoşlanırlar. Kırmızı ve karabiber, çörek otu vb. acı ve aromalı baharatlar yemeklerin ayrılmaz bir parçası olarak görülür ve tüketilir.
Orta Asya’da yaşayan Türk topluluklarının hemen hepsinde görülen ve su buharında pişirilen mantı yemeği de Özbek mutfağının vazgeçilmezidir. Çorba çeşidi olarak “Maş horda” ve “Mastava” adı verilen çorbalar çok sevilir.
Özbekistan pilavının yanında genellikle “yeşil çay” içiliyor. Bu çay fabrikalarda özel olarak işleniyor. Tansiyon düşürücü ve dinlendirici etkisi olan çayın rengi, adı üzerinde; yeşil…
Özbekler, süt ve sütün türevlerinden yapılan besin maddelerine büyük önem verirler. Sütü kımız, şubat, ekşimik, çökelek, katık, sızma, kaymak olarak tüketirler. Sütten yapılan ekşimik, çökelek, katık, sızma, kaymak vb. zevkle tüketilen yiyeceklerdir.
Özbek yemekleri çok doyurucu ve yüksek kalorilidir. Mantı ve yemeğe girecek kıymada ince kıyılmış soğan kullanılır. Eğer soğan yemeğe çiğden konacaksa bol soğuk sudan geçirilir, üzerine sirke gezdirilir.
Sos ve garnitür geleneksel Özbek mutfağında yok denecek kadar azdır.
Özbek mutfağında yemek pişirme teknikleri de gelişmiştir. Tandırda pişen ekmek ve hamur işleri ile yemeklerin çok lezzetli olduğu bilinmektedir.
Özbek’lerin çok değer verdiği ve sofralarının baş köşesinde yer alan bir başka önemli yiyecekleri de ekmek, hemen her evde bulunan tandırlarda yapılıyor. Ekmek yapımında çeşitli kalıplar kullanılıyor. Genellikle yuvarlak olarak yapılan ekmeklerin üzerine mutlaka susam konuyor, süsleniyor. Çünkü Ekmek, Özbekler için çok kutsal bir yiyecek. İnsanlara küçük yaşlardan itibaren ekmeğe saygı duymaları öğretiliyor. Yere düşen kırıntıların mutlaka toplanması gerektiği aşılanıyor. Bu nedenle ekmek, her Özbek ailesinde odanın en baş köşesinde tutuluyor.
Özbeklerde çay tüketimi de çok fazladır. Hem Karaçay dedikleri, siyah çay hem de yeşil çayı çok tüketirler. Çayı “Piyale” adı verilen kaselerde içmeyi tercih ederler. Süt ürünlerinden çökelek ve “Katık” adını verdikleri ayran ise sofralarından eksik olmaz. Yazın soğuk olarak tükettikleri ayranlı yaz çorbasına “Yoğurtlu Göce” derler.
Özbek Pilavı Tarifi :
Malzemeler:
* 2 adet kuru soğan
* 4 adet havuç
* 500 gr. koyun eti
* Kara biber
* Tuz
* 0,2 lıtre tereyağı
* 5 bardak su veya
* 3 bardak pilavlık pirinç
Yapılışı:
Pirinci ayıklayıp bir kaba koyun. Üzerini örtecek kadar sıcak su koyup soğumasını bekleyin.
Suyunu süzüp soğuk sudan geçirip tekrar suyunu iyice süzdürün. Tencerede yağı eritip eti ilâve edin, bir müddet kavurun, sonra soğanla karıştırın, 5 dakika sonra rendelenmiş havuç ilâve edin ve biraz kavurun. Biraz kavurup pirinci ilâve edin ve suyunu ekleyip tuz ekin. Tencerenin kapağını kapatıp 20 dakika harlı, daha sonra kısık ateşte pilavı demleyin. Sıcak servis yapın.
Kaynakça:
Xen Foro
Iberiasia tour Turkish cuisine
4968 Görüntülenme Sayısı