HANSARAY
TOPKAPI SARAYI’NIN KARDEŞİ KIRIM HANLARI’NIN SARAYI HANSARAY
Cihan YALVAR
Kırım Hanları’nın sarayı olan Hansaray Kırım Hanlığı’na başkentlik yapmış olan Bahçesaray şehrinde bulunmaktadır. Bahçesaray şehri 1530- 1783 yılları arasında Karadeniz’in Kuzeyi’nde bulunan Kırım Hanlığı’na başkentlik yapmıştır.
Bahçesaray şehrinin çevresinde Devlet Saray, Ulaklı Saray, Alma Saray, Kaçı Saray ve Süyren Saray olmak üzere beş küçük saray vardır. Fakat Hansaray, hanlığın yönetim merkezi olduğundan ayrıca başkent olduğu için diğer beş saray hanlar tarafından kır evi olarak kullanılmaktaydı.
Hansaray’ın yapımı ise Kırım Hanlığı’nın kurucusu I. Hacı Giray Han’ın oğlu I. Mengli Giray Han ile başlamıştır. Hansaray İstanbul’da bulunan Osmanlı Devleti’nin sarayı Topkapı Sarayı’nın bir minyatürü şeklindedir. Tahta çıkan her Kırım Hanı Bahçesaray’da bulunan Hansaray’a eklemeler yapmışlardır. Kırım’dan İstanbul’a giden Kırım Hanları Topkapı Sarayı’nda gördüklerini Hansaray’da hayata geçirmişlerdir.
Sarayda ayrıca Han Türbeleri’nden başka ‘’Harem’’, ‘’Han Cami’’, ve Gözyaşı Çeşmesi gibi yapıtlar bulunmaktadır. Bahçesaray 1783 yılında Rus Çarlığı’nın Kırım Hanlığı’nı ilhak etmesi ile değişikliklere uğramıştır. Haliyle Hansaray’da bu değişikliklerden nasibini almıştır. Hansaray’ın yapımında İran’dan , Anadolu’dan ve İtalya’dan gelen ustalar çalışmıştır.
Evliya Çelebi’nin ünlü eseri Seyahatname’de Evliya Çelebi Hansaray ile ilgili şöyle der: ‘’ Dört yanı kale gibi dört köşeli, kagir duvarlı bir saray’’ demiştir. Ayrıca Evliya Çelebi eserinde Hansaray’ın çevresinin beş bin altmış adım olduğunu, dört bir yanında demir kapıların olduğunu, içinde ise darphane, mutfak, kiler, hama gibi yapıların olduğunu nakletmiştir.
Hansaray 1736 yılında Rus ordusuna mensup olan General Burkhard Christoph von Münnich tarafından yaktırılmıştır. Bunun üzerine yanmış sarayı Kırım Hanı II. Selamet Giray ve ondan sonra gelen diğer Hanlar tamir ettirmiştir. Çariçe II. Katerina zamanında da Hansaray bir Fransız mimar tarafından tahrip edilmiştir.
Hansaray, içinde bulundurduğu birbirinden önemli sanat eserleriyle ve öyküleriyle gelen misafirleri derinden etkiler. Vaktiyle atlı süvarilerin bulunduğu saray avlusunda, artık sarayı gezebilmek ve görebilmek için bekleyen kalabalık turist grupları ile dolup taşmaktadır. Sarayı gezerken her yerinde ayrı bir hikayenin barındığına şahit olacaksınız. Gözyaşı Çeşmesi’nde sevdayı, ünlü Rus yazarı Puşkin’e konu olan Bahçesaray Çeşmesi şiirinin mısralarında ise büyük aşkın ebedi izlerini göreceksiniz. Demirkapı ise sizlere Kırım Hanlığı’nın gücünü ve haşmetini gösterecektir. Altın Çeşme geçmişteki izleri sizlere yansıtırken, Kırım Hanlığı’nda azamet ve ihtişamı, Harem’de ise geçmişin sırlarını, iki minareli Han Camii’de ise Kırım Tatarları’nın semaya açılan zarif ellerini göreceksiniz.
Kaynakça:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Hansaray
http://www.vatankirim.net/yazi.asp?yaziNo=82
http://www.turkcebilgi.com/hansaray
3241 Görüntülenme Sayısı